Afyon Şirket Avukatı

Haklar (Özet) : Haklar, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleabat bir düzen değildir. Haklar, toplum zarfında insanoğluın filhakika elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları gerektiğini gösterir. Haklar, namına uyulmak ve uygulanmak dâhilin vardır. Türe değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene katmak, toplumsal yaşamın gerçekleşmesini tedarik etmek ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Haklar düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin alınsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, banko yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum zarfında insanoğluın hâl ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her dem mümkündür. “İşte ahbaplık, insan davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir düzen, bir bütündür.” İnsan-insan, insan-tabiat ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru dâhilin evrensel ilkelerle güvence altına kızılınmasıdır. Haklar, beşeriyet seviyesi dâhilin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgeniş kuruntu ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan içtihatlerdir. Haklar Nedir Haklar, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini tedarik etmek maksadıyla konulmuş olan ve halk gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve seçimın hepsidür. Daha yaygın bir tanımıyla ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal evetşlakin düzenidir. Haklar Söz Fehvaı Haklar kelimesi Arabi “tanrı” kökünden gelir ve tanrı kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “tanrı” kelimesinin çoğmehabetli “beddua’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na bakılırsa ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk manaında da kullanılır. Fen Fehvaı Haklar dönemden döneme değişmiş olduğu dâhilin hala doyurucu bir tanım örgülamamıştır. Kant “Haklarçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen tanımı ise: “Belli başlı bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi zarfında çizgi olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri sayfa düz kısmına Özel Haklar, kişiler ile büyüklük yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Haklar, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun başlangıçlıca zir dallarıdır. Haklar Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik büyüklük aracılığıyla güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Haklar kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun paha hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde analog nitelikteki mecmu durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Haklar düzında yapmış oldurım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek dâhilin kullanılır. Haklar düzenini esenlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek dâhilin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve nakit cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kazanç yama; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları gibi ayrımlı ahbaplık dallarında ayrımlı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut politik içtihatleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Haklar, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşlakin düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun toplumsal yaşamı düzenleyip insanoğluın barış ve emniyet zarfında bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun tatbikî amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Haklar bu fonksiyonu ile toplum zarfında canlı insanoğluın, birbirleri ile yapmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun örgüsından kaynaklanan ihtiyaçlarını alınlamaya çkızılışır. Haklar bu fonksiyonu ile doğum, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni yaşamın çizgi gerçeklerini görmezden gelemez. Haklar düzeni, insanoğlunun tabii örgüsına ve bundan gelecek gelen ihtiyaçlarına munis başlamak zorundadır. Haklar önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de mecburdır; iktisadi gereksemelara uymalı ve onları alınlamalıdır. 3. Türe Haklar bu fonksiyonu ile belli bir tertip altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak hak kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanımıyla hak, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) başlamak üzere dü ayrımlı anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet manaında kişisel bir özelliği deyimler. Eş her dem haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni atfetmek uğrunda kadimî ve değişmez bir çaba gösterir. İşte bu hâl ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mefhumı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzında hukuki paha olarak gır konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet dâhilindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini dâhilermiş kurallar mecmuü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve kullanıvermek yerinde bulunmuş olduğuna bakılırsa, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Haklar normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir paha niteliğindeki adalettir. Haklar bir toplum düzenini dâhilerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; gerek bulunan düzeni arkalamak, gerekse onu değiştirmeyi meşrulaştırmak dâhilin her dem adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta alınmıza yerleşmiş ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık manaında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan ahbaplık düzenlerinin namına munis olup olmadığı açısından bir paha ve kıymetlendirme ölçüsü olur. Gene bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve zararlı alınlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon denge zarfında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Olağan olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşlakin uyacak, hem de bu toplumsal yaşamın barış zarfında sürebilmesi dâhilin bir düzen görünümünü esenlamaya çkızılışacaktır.

afyon şirket avukatı